İtalyan Şarap Dünyası, Bölgeler, Lombardiya

LOMBARDİYA

Lombardiya’nın başkenti en favori şehirlerimden biri olan Milan! Çoğunuzun bildiği gibi, zaten Milan başlı başına bir etkinlik bölgesi. Milan’ın meşhur katedrali “The Duomo”, operası “La Scala”, İsa’nın son akşam yemeğinin resmedildiği Leonardo da Vinci’nin meşhur muralı “Il Cenacolo” ve güzelliği ile fotoğraflarına bile hayran bırakan Como Gölü bu bölgede. Şarapseverler için ise şampanya metodu (méthode champenoise) kullanılarak üretilen bölgenin en prestijli şarapları Franciacorta’nın ve Oltrepò Pavese’nin köpüklü beyazları adeta birer hediye.

Duoro’da Gün Batımı

Lombardiya; Bergamo, Brescia, Como, Cremona, Mantova, Milano, Pavia, Sondrio ve Varese vilayetlerinden oluşuyor. En önemli şarap bölgeleri; Erbusco’da Franciacorta, Pavia’da Oltrepò Pavese, Sirmione’de Garda ve Sondrio’da Valtellina.

Lombardiya’da 5 tane DOCG, 21 tane DOC ve 15 tane de IGT bölgesi var. (Bu terimler için “İtalyan Şarap Dünyasına Giriş” isimli serinin ilk yazısına bakabilirsin.) Burada üretilen şarap miktarı 2017 yılında 1,2 milyon hektolitre (yaklaşık 42.500 ton) ve bölge İtalya’daki şarap üretiminde onuncu sırada. İtalya’daki DOC şaraplarının yaklaşık %7’si bu alanda üretilmekte. Enteresan bir şekilde bu bölgedeki şarap endüstrisi diğerlerine göre oldukça küçük. Bölgedeki şarap üreticileri bu durumu “zengin Milanlıların Toskana ve Piemonte’nin kırmızıları ile Veneto’nun beyazlarına para harcayabilmelerine” yoruyor. Ama Milanlıların yerel şarapları tercih etmemelerinin gerçek sebebi bu mu bilmiyorum.

Como Gölü

Lombardiyalıların farklılığını ortaya koyan enteresan bir bilgiyi de orada gezinirken arkadaşımdan öğrenmiştim. Oltrepò Pavese’de üretilen birçok şarap DOC olarak satılamıyormuş. Buradaki üreticiler farklı üzümleri ve reçeteleri denemeyi seviyorlarmış. Bu yüzden çok çeşitli ve enteresan şaraplar ile karşılaşmak mümkün. Özellikle bölgedeki Riesling ve Moscato ile yapılan beyazlar enteresandı.

Şarap dışında büyük miktarlarda üretilen yiyeceklerin Türkiye’de en bilenenleri “Bresaola” (kurutulmuş et), “Grana Padano” (parmesan stilinde inek sütünden yapılan peynir) ve “Gorgonzola” (küflendirilmiş rokfor benzeri inek sütünden yapılan peynir). Risotto pirinci, Valtellina’nın inek-keçi peyniri “Bitto”, hardal taneleri ile hazırlanan meyve şekerlemesi “Mostarda”, inek sütünden yapılan olgunlaştırılmış krem peyniri “Robiola”, tütsünlenmiş domuz pastırması “Speck” ve tereyağı bölgenin şarap dışındaki önemli geçim kaynakları arasında.

Casoncelli alla Bergamasca

Her ne kadar bu bir şarap yazısı olsa bile aklımda kalan diğer lezzetleri de söylemeden geçmek istemiyorum. Bölgeye gidersen, Bergamo’da Casoncelli alla Bergamasca ve Crema’da Tortelli Cremaschi yemeden dönme.

ÜRETİCİLER, ÜZÜMLER VE ŞARAPLAR

Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra bu bölgede şarap kültürü manastırlar sayesinde devam etmiş. Franciacorta da bu manastır kültürü sayesinde 1960’lara kadar dayanmış, sonrasında önolog Franco Ziliani sayesinde modern teknikler ile üretilmeye devam etmiş. Ticari boyutlarda bu şarabı üretebilmek için para şart; Brescia’nın zenginlerinden Guido Berlucchi –o dönemin en büyük beş ticari şaraphanesinden biri– Franciacorta’daki potansiyeli görmüş ve Franco Ziliani’ye büyük destek vermiş. Ziliani’de, Berlucchi’nin bağlarında yetişen Pinot Nero ile şarabı zirveye taşımış. 1970’lerde ise Bellavista ve Ca’del Bosco gibi markalar ortaya çıkmış.

Lombardiya, İtalya’nın en büyük ticaret hacmine sahip bölgelerinden biri. Como Gölü’nde ipek ve tekstil üreticiliği, Milan’da bankacılık, Brescia’da madencilik ve metalürji ve en önemlisi de Po Nehri’nin beslediği verimli Padana Ovası’nda üretilen peynir, pirinç ve ek olarak hayvancılık sayesinde bölge zaten çok zengin. Bir zamanlar Beretta’nın ürettiği silahlar ile ünlü olan bölge, artık şarabı ile adından söz ettiriyor.

Üreticiler

Franciacorta üzerine bu kadar konuştuktan sonra Bellavista ve Ca’del Bosco üreticilerini ziyaret etmeden Lombardiya’dan dönme. 2016 senesinde gittiğimde her ikisi de dışarıdan gelen ziyaretçilere açıktı. Lugana’da; Zenato ve Cà dei Frati gezilmesi gereken üreticilerden. Trebbiano di Lugana üzümü ile yapılan San Benedetto, Garda Gölü’nün balıkları ile içilesi bir beyaz. Valtellina’da Aldo Rainoldi ve Nino Negri önemli üreticilerden. Nino Negri’nin yarı kurutulmuş Nebbiolo üzümleri ile yaptığı Sfursat bana göre Amarone kadar gövdeliydi. Bölgede avlanan geyik eti ile çok güzel eşleşiyor. Oltrepo Pavese, Po Nehri’nin güneyinde kalmış ve keyif aldığım bölgelerden biri. Martilde ve Vercesi del Castellazzo da gidip ziyaret edebileceğin üreticilerden. Ancak Vercesi del Castellazzo için arayıp rezervasyon yaptırman gerekiyor. Bana kalırsa hangi bağa gitmeye karar verirsen ver, öncesinde mutlaka rezervasyon yaptırmakta fayda var.

Ahanda Valtellina!

Beyaz Üzümler

CHARDONNAY: Franciacorta bölgesinde en çok ekilen üzüm türü. Hem şampanya metodu ile üretilen köpüklüler, hem de beyaz şaraplar için kullanılıyor. Oltrepò Pavese ve Garda Gölü’ne yakın bölgelerde yetişiyor.
GARGANEGA: Geçen yazıda bahsettiğim Soave’de daha meşhur da olsa Garda Gölü’nün Lombardiya tarafında da ekiliyor. Genelde harmanlar için kullanılıyor.
PINOT BIANCO: Franciacorta’nın ikinci en çok ekilen üzümü.
TREBBIANO DI LUGANA: Trebbiano di Soave olarak da biliniyor. En iyi trebbianonun Garda Gölü’nün güneyinde yetiştiği söyleniyor.
RIESLING RENANO ve RIESLING ITALICO: Aynı aileden olan iki Riesling üzümü. Oltrepò Pavese ve Garda Gölü’nün batısında yetişiyor. Renano kolay yetiştiği ve yoğun bir kayısı aroması taşıdığı için daha çok tercih ediliyor.

Kırmızı Üzümler

BARBERA: Oltrepò Pavese’nin hemen her yerine ekilebiliyor. Bu üzümün anavatanı olan Alba ve Asti’ye göre daha sek (dry).
BONARDA: Oltrepò Pavese harmanı şaraplar için Barbera ile karıştırılıyor.
CHIAVENNASCA (NEBBIOLO): Nebbiolo üzümünün bir tipi, anavatanı bilinmiyor. Bu üzümden yapılan şaraplar yoğun parfüm aromaları taşıyor.
LAMBRUSCO: Emilia-Romagna’da da çok ekilen bu üzüm, Lombardiya’nın güneyindeki Mantova şehrinin düzlüklerine ekiliyor.
PINOT NERO (NOIR): Bu bölgede özellikle Franciacorta köpüklü şarabı için kullanılsa bile aromatik kırmızı şarabın popülerliğinden dolayı Oltrepò Pavese kırmızıları için de kullanılıyor.
UVA RARA: Tam tercümesi “nadir üzüm”. Sadece Oltrepò Pavese harmanlarında kullanılıyor.

Köpüklü Şaraplar

En önemli köpüklü şarapları Franciacorta ve Oltrepò Pavese’nin köpüklüleri. Franciacorta DOCG bölgesinde üretilen ise, bu ikisinin içinde en bilineni. Sadece Iseo Gölü çevresindeki yamaçlarda yetişen üzümlerle yapılıyor. Üreticiye göre oranları değişkenlik gösteren Chardonnay, Pinot Nero ve Pinot Bianco üzümleri harmanlanıyor ve bu üç üzüm dışında üzüm kullanılmasına izin verilmiyor. Franciacorta köpüklüleri, Şampanya’daki örneklere çok yakın yapılıyor. Şampanya metodu ile üretilen bu şarapların ikinci fermantasyonu şişede gerçekleşiyor. İtalya’nın birçok bölgesinde Fransızca terminolojiler kullanılmazken buradaki üreticiler özellikle kullanmayı tercih ediyor. Örneğin rosato yerine rose kelimesini benimsemişler. Burada ayrıca İtalya’daki şarap geleneklerinin diğer bölgelere göre ağır basmamasından dolayı Franciacorta ile birçok deneysel üretim yapılabiliyor.

Bölgenin diğer köpüklü şarabı Oltrepò Pavese’den gelen, Pinot Nero bazlı köpüklü şarap. Tank metodu ile üretim burada çok yaygın olsa da bölgedekiler metodo classico ile yapılan şarapları ile gurur duyuyorlar. Hatta bu şekilde yapılan şarapların kendine ait DOCG bölgesi var; Oltrepò Pavese Metodo Classico DOCG. Buradan DOCG alabilmek için, üretilen her şarabın ikinci fermantasyonunun mutlaka şişede olması gerekiyor. Beyaz köpüklüler için de en az %70 Pinot Nero; en fazla %30 Chardonnay kullanılması şart.

Beyaz Şaraplar

Bana göre; yoğun çiçek kokulu, bazen parfümü andıran, hafif baharatlı ve bol meyve tatlı Lugana Trebbianosu buranın en keyifli üzümü. Bölgedeki birçok üreticiye göre Lugana Trebbianosu oraya has bir üzüm ancak genetik bilimi bu üzümün Marche bölgesinin Verdicchiosu olduğunu söylüyor. (Bilim sizin ne düşündüğünüzü umursamıyor lafı bir kez daha gerçekleşti.)

Franciacorta’da büyük miktarlarda yetişen Chardonnay, Fransa’daki benzerlerine çok yakın. Her ne kadar üzüm Fransa’dakine benzese de Curtefranca DOC (eski adı ile Terre di Franciacorta DOC) bölgesi bu üzümü Kaliforniya stilinde işlemeyi tercih ediyor.

1995 yılında Franciacorta DOCG ile Terre di Franciacorta DOC’un birbirinden ayrılmasının, daha sonra da Terre di Franciacorta adının Curtefranca olarak değiştirilmesinin sebebi, Franciacorta adını şampanya gibi bir konuma getirmek. O yüzden Franciacorta DOCG’den sadece köpüklü beyaz olan Franciacorta çıkabilir.

Curtefranca’dan çıkan ve mutlaka denenmesi gereken şarap Uccellanda, Bellavista. %100 Chardonnaydan yapılan bu şarap inanılmaz zengin tatlara sahip.

Son beyaz olarak Oltrepò Pavese bölgesinde üretim yapan Bruno Verdi’nin Rieslengleri bahsetmeye değer. Klasik bir Alman Rieslingine benzemiyor ancak beyaz çiçekler ve gevrek (crispy) tadı ile içimi keyifliydi. Benim denemeye fırsat bulamadığım Martilde’nin ve Ca’di Frara’nın Rieslingleri de denenmeli.

Kırmızı Şaraplar

Lombardiya’nın hemen her bölgesi kırmızı şarap üretiyor. Ancak en saygın bölgesi Valtellina. Enteresan bir şekilde bu bölgede üretilen şaraplar İsviçrelilerin gözdesi. En az %90’ı Nebbiolo üzümleri ile üretilen superiore şarapları oldukça güzel ve sarhoş edici. Alt bölgelerde (Grumello, Inferno, Sassella ve Valgella) birçok güzel örnekleri çıkıyor. Ayrıca bu bölgelerde, üzüm dağ eteklerindeki bağlardan toplanıp, sepetlere konuluyor ve teleferik ile şaraphanelere getiriliyormuş. Bu sürecin etkisi ile hafif, fakat yıllanmaya müsait kırmızı şaraplar üretiliyor.

Burada ayrıca Sforzato di Valtellina (Sfursat) da denenmesi gereken bir şarap. Passito yöntemi ile yapılan -üzümü hasır üzerinde kurutup, şeker konsantrasyonunu artırmak- ve sadece Nebbiolo üzümleri kullanılan Sfursat, bölgenin diğer passitolarından farklı olarak sek (dry). Fermantasyondan sonra fıçı ve şişede olmak üzere toplam 2 yıl boyunca olgunlaştırılıyor.

Curtefranca’da da birçok Bordeux stilinde şarap bulmak mümkün. Bunların yanında Pinot Nero üzümünün Burgondy stilinde işlendiği kırmızıları da güzel.